Από το μεσαιωνικό κάστρο, το ψηλότερο “μπαλκόνι” της Χώρας Σερίφου, θα αφήσετε το βλέμμα σας να χαθεί στον ορίζοντα και στα γύρω Κυκλαδονήσια. Στη δροσιά του ξημερώματος θα δείτε τον ήλιο να ανατέλλει από την Παροναξία, ενώ το απόγευμα θα τον δείτε να χάνεται πίσω από το Όρος της Σερίφου. Κάτω από τα πόδια σας βρίσκονται σφιχταγκαλιασμένα τα σπίτια της Χώρας κι ανάμεσά τους η φιδογυριστή άσφαλτος θαρρείς πως συγκρατεί στη θέση της τη λευκή «λάβα» που χύνεται προς το Λιβάδι. Οι ορεινοί όγκοι γύρω είναι οι κορυφές του Όρους, του Πετριά και της Διασέλας. Τις ημέρες που η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, θα μετρήσετε 7 γειτονικά νησιά: Απέναντι από το Λιβάδι είναι η Σίφνος, δεξιά η Κίμωλος και η Μήλος. Το νησάκι που μοιάζει με ξαπλωμένο βόδι είναι ο αποκαλούμενος Βους, κι εκείνο που φαίνεται ευθεία στη γραμμή του, η Πάρος. Αριστερά βρίσκεται η Σύρος και στο βάθος η Τήνος και η Μύκονος. Στην άκρη αριστερά, το νησάκι κοντά στη Σέριφο, είναι η Σεριφοπούλα.

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ: Η Αγία Βαρβάρα. Ο ναός θεωρείται μεταβυζαντινός. Από την εντοιχισμένη στο υπέρθυρο πλάκα μαθαίνουμε ότι το 1890 έγινε ριζική ανακαίνιση. Βρίσκεται στο ΝΑ σημείο του κάστρου, είναι μονόχωρος και καμαροσκέπαστος.

Ο Χριστός. Κτισμένος λίγα μέτρα δυτικότερα από την Αγία Βαρβάρα, αποτελεί υπόδειγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Είναι μονόχωρος, σταυροειδής, εγγεγραμμένος, με τρούλο. Στο παρεκκλήσι της Αγίας Σοφίας που βρίσκεται μέσα στο ναό, υπάρχουν μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη. Η κτητορική του επιγραφή αναφέρει: «Δια δαπάνης Δημοτών–1895».

Ο Άγιος Κωνσταντίνος. Το καμαροσκέπαστο εκκλησάκι στέκεται στο ψηλότερο σημείο του Κάστρου και είναι θεμελιωμένο σε ερείπια παλαιότερης εκκλησίας. Μονόχωρο, χρονολογείται στα μέσα του 19ου αι. Η Αγία Τράπεζα αποτελείται από ένα μεγάλο μάρμαρο που ανήκε σε πολύ παλιότερο κτίσμα. Τα πέτρινα ερείπια στο προαύλιό του προέρχονται από παλιά υδατοδεξαμενή: το νερό έφτανε εδώ με στάμνες από την Πλαγιά.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος. Κτισμένος μέσα στα βράχια, κάτω από τα θεμέλια του Αγίου Κωνσταντίνου, είναι κι αυτός μεταβυζαντινός, με μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη. Πάνω από την πόρτα υπάρχει εντοιχισμένη πλάκα που απεικονίζει μια τριίστια σκούνα. Σύμφωνα με τον θρύλο, στο ανήλιαγο υπόγειό του βρίσκεται το κεφάλι της Μέδουσας, το οποίο έριξε εκεί ο Περσέας.

ΙΣΤΟΡΙΑ. Η κατοίκηση της Χώρας είναι συνεχής από τους αρχαίους χρόνους. Ο αρχικός πυρήνας ήταν κτισμένος στην κορυφή του βράχου, όπου ο Ξενοφών αναφέρει την ύπαρξη οργανωμένης πολιτείας με δημόσια κτίρια και ναούς. Από εκείνη την περίοδο σώζονται λίγα αρχιτεκτονικά μέλη που έχουν ενσωματωθεί στις σημερινές εκκλησίες. Στο ίδιο σημείο, κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, κτίστηκε η πόλη-κάστρο, την οποία περιέβαλλαν 3 διαδοχικές, ομόκεντρες οχυρώσεις.  Χρησιμοποιώντας τα απόκρημνα βράχια ως κύριο οχυρωματικό στοιχείο, «χάντρωναν» τείχη που συμπλήρωναν τις υψομετρικές διαφορές, δημιουργώντας έτσι ένα απόρθητο φρούριο. Από τις εγκαταστάσεις των Ενετών αρχόντων δεν έχουν απομείνει ίχνη, καθώς τα υλικά επαναχρησιμοποιήθηκαν σε μεταγενέστερες κατοικίες. Σύμφωνα με τον Κώδικα της μονής Ταξιαρχών, το 1754 η οργανωμένη οίκηση στο νησί περιοριζόταν στη Χώρα που είχε 244 σπίτια. Η ασφάλεια που άρχισαν να νιώθουν οι κάτοικοι τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, τους έκανε να επεκταθούν έξω από το κάστρο, καθώς και σε άλλα σημεία του νησιού αναπτύσσοντας νέους οικισμούς. Η περίοδος της οικονομικής άνθισης τελείωσε με το κλείσιμο των μεταλλείων και τότε πολλά σπίτια ερήμωσαν.

Κείμενα: Νατάσσα Καλογεροπούλου